«Estir»(Qisqiche chüshendürüsh) Muqeddes Kitabning «Estir»din ibaret ushbu qismida Përsiye impëriyisining xanishliq mertiwisige ërishken Yehudiy qizi Estirning öz xelqini qutquzghanliqi yëzilghan. «Estir»diki weqelik Përsiye impëriyiside Axashwërosh hökümranliq qilghan yilliri yeni miladiyedin burunqi 485-464 yilliri yüz bergen. Musa peyghemberning öz xelqini Misirdin ëlip chiqqinigha texminen ming yil bolghan chaghlar idi. Musa peyghember dewride Perwerdigar Xuda Isra’illarni öz xelqi qilip belgilep, ular bilen ehde tüzgenidi. Shu ehdige asasen ular Xudaning emrlirige boysunmisa, Xudaning jazasigha uchraytti. Lëkin Isra’illar Xudagha ita’et qilmastin, dawamliq saxta ilahlargha choqundi. Perwerdigar Xuda Isra’illarni agahlandurush üchün nurghun peyghemberlerni ewetken bolsimu, ular yenila saxta ilahlardin özlirini tartalmidi. Xuda axiri Isra’illarni jazalap, Babilning padishahini ularning zëminini bësiwëlip, paytexti Yërusalëmni weyran qilishqa we ahalisini sürgün ëtishke ewetti. Bu weqe miladiyedin burunqi 586-yili yüz berdi. Wahalenki Xuda öz xelqi bolghan Isra’illargha peyghember Yeremiya arqiliq ular sürgün qilinip yetmish yildin këyin, ularni yene öz zëminigha qayturup këlidighanliqini ëytqanidi. Isra’illar sürgün qilinip uzun ötmey, Babil Përsiye impëriyisi teripidin bësiwëlindi. Përsiyilikler Isra’illargha nisbeten qattiq qol bolmidi, xuddi Xuda aldin ëytqinidek, yetmish yildin këyin Isra’illar öz zëminigha qaytip këlishke bashlidi. Ular emdi saxta ilahlargha yene choqunmaydighan boldi. Shundaqtimu Përsiyidiki Isra’illar bashqa bir chong xeterge duch këlidu. Ushbu xeter heqqide «Estir»de bayan qilinghan. Amalekler Isra’illargha uzundin bëri düshmen bolup këliwatqan xelq idi. Musa peyghember Isra’illarni Misirdin ëlip chiqqandin këyin, Amalekler birinchi bolup Isra’illargha hujum qilghanidi. Sa’ul Isra’illargha padishah bolghan chaghlarda, Agag Amaleklerge padishah bolghan bolup, Isra’illar bilen bolghan urushta Agag öz xelqige bashchiliq qilghanidi. Estirning dewride Agagning ewladi bolghan Haman yenila Përsiye impëriyiside turuwatqan barliq Isra’illarni öltürüwëtishni pilanlaydu. «Estir»diki nurghun weqeliklerdin, mesilen altinchi babtiki Përsiyining padishahi Axashwëroshning uyqusining kelmesliki bilen këyinki weqeliklerning chëtishishidin shuni bileleymizki, gerche «Estir»ning hëchqandaq yëride « Xuda» dëgen söz tilgha ëlinmisimu, emma Xuda pütün weqeliklerni bashqurup turghan. «Estir»diki muhim nuqta Xudaning insanlargha bergen emrlirini tekitlesh bolmastin, belki Xudaning biz insanlarni ularning etrapida yüz bergen emeliy ishlar arqiliq yëtekligenlikidur. Muqeddes Kitabning «Estir»din ibaret bu qismida Yehudiylarning Purim bayrimining tarixiy arqa körünüshi chüshendürülidu. Tëzis: 1. Estirning xanish bolushi (1-, 2-bablar) 2. Haman pilanlighan suyiqest (3 – 5-bablar) 3. Hamanning jazalinishi (6-, 7-bablar) 4. Yehudiylarning düshmenlirini meghlup qilishi (8 – 10-bablar) |
||
