«Ezra»(Qisqiche chüshendürüsh) «Muqeddes Kitab»ning «Ezra» qismida Yehudiylarning miladiyedin ilgiri 539-yili sürgündin Yërusalëmgha qaytip kelgendin këyinki yüz yil ichidiki weqeler bayan qilinidu. Miladiyedin ilgiri 1010-yili Dawut padishah Isra’iliyening ikkinchi padishahi bolup textke olturdi. Miladiyedin ilgiri 930-yili Dawut padishahning oghli Sulayman padishah dunyadin ötkendin këyin, Isra’iliye ikki padishahliqqa bölünüp ketti. Biri shimaliy padishahliq bolup Isra’iliye dep ataldi, yene biri jenubiy padishahliq bolup, Yehudiye dep ataldi. Yërusalëm bolsa jenubiy padishahliqqa jaylashqanidi. Bu ikki padishahliq Xudadin yüz örüp, butpereslik yoligha kirip ketkenidi. Ular Xuda ewetken peyghemberlerning agahlandurushlirigha qulaq salmidi. Axirida shimaliy padishahliq miladiyedin ilgiri 722-yili Assur impëriyisi teripidin yimirilip, xelqi Assurgha sürgün qilindi. Jenubiy padishahliq miladiyedin ilgiri 586-yili Babil impëriyisi teripidin yimirilip, xelqi Babil (hazirqi Iraq)gha sürgün qilindi. Xuda Yeremiya peyghember arqiliq öz xelqining bir küni Isra’iliyege qaytip këlidighanliqigha wede qilghanidi. Miladiyedin ilgiri 539-yili Përsiye padishahi Koresh Babil impëriyisini boysundurdi. Uning zëmini Isra’iliyening sabiq ikki padishahliqini öz ichige aldi. Përsiye padishahi Koresh zamanisida sürgünlerning öz yurtigha qaytishigha perman chüshürüldi. Miladiyedin ilgiri 538-yili Isra’illar Yehudiyege qaytip keldi. Miladiyedin ilgiri 537-yili ibadetxana qurbanliq supisi bina qilindi. Miladiyedin ilgiri 536-yili ibadetxanini qaytidin qurush bashlandi. Bu Yehudiyediki bashqa xelqler teripidin tosqunluqqa uchridi. Shu wejidin alte yil dawamlashqan ibadetxana qurulushi toxtap qaldi. Biraq on yildin këyin Dari’os padishah hakimiyet tutqanda, qurulush yene dawam etti. Miladiyedin ilgiri 516-yili ibadetxana qurup chiqildi. 58 yildin këyin Ezra Yërusalëmgha qaytip këlip, nurghun Yehudiylarning yerlik xelqlerdin xotun ëlip Xudaning emrige ita’et qilmighanliqidin xewer tapti. Bundaq ish Isra’illarning ikki padishahliqini butpereslikke bashlap, netijide ëlini weyran qilip, xelqini sürgünge tutup bergen gunahlardin biri idi. Ezra rohaniy Xudaning ghezipining qayta këlishidin qorqup, bu mesilini bir terep qilishqa urundi. Kitabxan 4-babtiki mezmunning yilname tertipi boyiche bolmighanliqini hës qilidu. 4-babning 1-ayitidin 5-ayitigiche bolghan mezmunda yerlik xelqler ibadetxanining qurulushigha tosqunliq qilidu. 4-babning 6-ayitidin 23-ayitigiche bolghan mezmunda bolsa, yerlik xelqler Yërusalëm sëpil qurulushigha tosqunliq qilidu. Bu weqeler texminen yüz yildin këyin yüz bëridu. 4-bab 24-ayette ibadetxana qurulushi toghrisidiki weqelik qaytidin bayan qilinidu. Ezra qismida Xuda padishahlarning qelbini yumshitip, Isra’illargha yardem qildurghan. Shuning bilen birge Xuda ularning ibadetxanini quruwatqan mezgilide qiyinchiliqlarning yüz bërishige yol qoyghan. Buningdin kishiler reqibi tehdit sëliwatqan mezgildimu Xudagha ita’et qilishni we ëtiqadta mustehkem turushni öginiwalalaydu. Ibadetxanini qaytidin qurush bolsa Isra’il xelqining yëngibashtin bash kötürüp chiqishidur. Tëzis: 1. Sürgünlerning birinchi türkümlük yurtigha qaytishi (1-, 2-bablar) 2. Ibadetxanining yëngibashtin bina qilinishi (3-babtin 6-babqiche) 3. Ezraning sürgünlerning ikkinchi türkümlük yurtigha qaytishigha yitekchilik qilishi (7-, 8-bablar) 4. Isra’illarning yerlik xelq bilen nikahlinish mesilisi (9-, 10-bablar) |
||
