«Malaki»(Qisqiche chüshendürüsh) Xudaning öz xelqi bolghan Yehudiylar miladiyedin burun 537-yili Babildiki sürgündin öz yurti Yehudiyege qaytip keldi. Deslepte ular öz yurtida Perwerdigargha qaytidin ibadet qilalighanliqidin hayajangha chömgenidi. Biraq ibadetxana we Yërusalëm sëpilini qaytidin qurush ishliri qiyingha toxtighanliqtin, ularning qizghinliqi yoqilishqa bashlidi. Yehudiylar Isra’iliyege qaytip këlip texminen yüz yildin këyin, Perwerdigar Malaki peyghember arqiliq öz xelqini agahlandurup, ularni özining yoligha qaytip këlishke chaqiriq qilip, wehiy chüshürdi. «Muqeddes Kitab»ning «Malaki» qismining axirida Malaki peyghember xelqqe, Xuda wede qilip ewetmekchi bolghan qutquzghuchining uzun ötmey choqum këlidighanliqidin xewer bëridu. Qutquzghuchi këlidighan bu kün beziler üchün soraq küni, yene beziler üchün Xudaning qutquzushini bashtin kechüridighan kün bolidu. Malaki peyghember yene, Xudaning öz xelqige qutquzghuchi – Mesihning këlishige yol hazirlash üchün Ilyas peyghemberni ewetidighanliqini ëytidu. «Muqeddes Kitab»ning ushbu qismi bashqa qisimlargha qarighanda özgiche alahidilikke ige bolup, bayan qilish usuli Perwerdigar bilen sözlishish sheklide ipadilengen. Uningda, xelq Xudaning eyiblishige, ret qilish bilen jawab bergen. Andin Xuda özining eyblishining toghra ikenlikini ispatlap bergen. Köp waqitlarda kishiler Xuda bilen bolghan munasiwetke nëmining tesir qilidighanliqini hës qilmaydu. Nurghun alimlar Malaki peyghemberge chüshken bu wehiyni, kona ehdidiki eng axirqi wehiy, dep qaraydu. Tëzis: 1. Perwerdigarning Isra’illargha bolghan mëhir-muhebbiti (1-bab 1-ayettin 5-ayetkiche) 2. Perwerdigarning rohaniylarni tenqid qilishi (1-bab 6-ayettin 2-bab 9-ayetkiche) 3. Nikah we talaq toghrisida (2-bab 10-ayettin 16-ayetkiche) 4. Perwerdigarning öz elchisini ewetishi (2-bab 17-ayettin 3-bab 5-ayetkiche) 5. Towa qilish (3-bab 6-ayettin 12-ayetkiche) 6. Xudaning wede qilghan rehimdilliki (3-bab 13-ayettin 18-ayetkiche) 7. Xudaning hësab alidighan küni yëqinlashmaqta (4-bab 1-ayettin 6-ayetkiche) |
||
