«Zebur»Qisqiche chüshendürüsh «Zebur» Xudagha iltija we ibadet qilish üchün yëzilghan muqeddes munajatlar toplimidin ibarettur. «Zebur»diki munajatlarning mutleq köp qismi Dawut peyghember teripidin yëzilghan. Dawut peyghember Xudani chin qelbidin söyetti. U chëwer sazende we qoshaqchi bolup, Isra’il xelqige padishah bolghan mezgilliride nechche minglighan sazende we naxshichilarni teklip qilip, ularning nöwet bilen saz chëlip, naxsha ëytip, Xudagha ibadet qilishini orunlashturghan. Yillarning ötüshi bilen Dawut peyghemberning, shundaqla Xudani chin qelbi bilen söyidighan bashqa ixlasmenlerning munajatliri toplinip «Zebur» bolup shekillengen. Bu munajatlarning bir qismi Xudadin mëhir-shepqet tilesh, kechürüm qilinishni, yardem bërishni yaki qutquzulushni ötünüsh we Xudagha ishench baghlash heqqide bolsa, yene bir qismi Xudani medhiyelesh, Xudagha shükürler ëytish we uninggha ibadet qilish heqqididur. Bezi munajatlarda mu’ellipning özi duch kelgen balayi’apetler yaki rezil ademler üstidin nale-peryad qilghanliqi, Xudaning ularni yoq qiliwëtishini iltija qilghanliqi ipadilengen. Dawut peyghember hayat musapiside ëghir külpetlerge duch këlip, köp zulum tartqan, hetta beziler uni öltürmekchi bolghinida, u hayatini saqlap qëlish üchün bashqa jaylargha qëchip këtip yoshurunuwëlishqa mejbur bolghan. Uning munajatlirining köp qismini, del uning hayatining ashu müshkül chaghlirida Xudagha qilghan du’aliri, dep chüshinishke bolidu. Dawut peyghember hayat tejribiliri arqiliq Yaratquchi Xuda heqqide köp bilimge ige bolghan bolup, bu jeryanlar uning munajatliride bayan qilinghan. Ibrahim peyghember we uning newrisi Yaqup peyghemberning ewladliri Yaratquchi Xudagha ëtiqad qilghanlar idi. Xuda Yaqup peyghemberning ismini «Isra’il» dep özgertken we bu isim uning ewladlirigha, këyinche bolsa pütkül Isra’il xelqige nam bolup qalghan. Isra’illarning etrapidiki barliq eller butperesler bolghachqa, ular Isra’illar teripidin «xudasiz eller», «yat eller» yaki «yat xelqler» dep atalghan. Xuda Ibrahim peyghemberni tallighan we uning bilen ehde tüzüp, uruq-ewladlirigha bext ata qilidighanliqini, ular arqiliq dunyadiki barliq xelqlergimu bext ata qilidighanliqini wede qilghan. Isra’illar Ibrahim peyghemberning ewladliri bolghachqa, ular Xudaning wedisige asasen Xudaning öz xelqi bolush, shundaqla Xuda özi Ibrahim peyghemberge wede qilghan «Kenan» dep atalghan alahide zëmingha ige bolush salahiyitige igidur. «Zebur»diki bir qisim munajatlarda wede qilinghan ashu zëmin tilgha ëlinidu. Xuddi bashqa tillardiki naxsha we shë’irlardikidek, ibraniyche yëzilghan «Zebur» munajatliridimu istilistikiliq wasitiler qollinilghan. Mesilen, «Zebur» munajatlirini oqughinimizda Yaratquchi Xudaning «közi», «quliqi», «biliki», «qoli», «barmaqliri» we «didari» dëgendek ibarilerni uchritimiz. Shübhisizki, bu hergiz Xudaning jismaniy bedinining barliqini bildürmeydu. Zebur munajatlirida «Xudaning közi» we «Xudaning quliqi» dëyish arqiliq, Xudaning köridighan we anglaydighanliqi, insanning qilghan jimi ishlirini bilip turidighanliqi ilgiri sürülgen bolsa, «Xudaning biliki», «qoli» we «barmaqliri» uning qudriti we ulugh ishlirigha, «Xudaning didari» bolsa uning huzuri yaki shapa’itige wekillik qilinghan. Xuddi shuninggha oxshash, «Xudaning öyi», «Xudaning chëdiri» yaki «Xudaning ibadetxanisi» dëgen ibarilermu hergiz Xudaning emeliyette melum öyde yaki insan qoli bilen yasalghan jayda turidighanliqini bildürmeydu. Hemmimizge shu nerse ëniqki, Yaratquchi Xuda melum bir öydila emes, belki hemmila jayda mewjut bolup turalaydu, u zaman we makanning cheklimisige uchrimaydu. «Xudaning öyi», «Xudaning chëdiri» yaki «Xudaning ibadetxanisi» qatarliqlar, Dawut peyghemberning Yërusalëm, yeni Quddustiki Si’on tëghida qurghan chëdirini sherhlesh üchün ishlitilgen atalghulardur. Bu jay Xudagha ëtiqad qilghanlar üchün ibadet merkizige aylanghan bolup, u jayda Xudaning shan-sheripi ulargha ayan bolghan. «Zebur» munajatliri Xudaning insanlargha ilham we küch-quwwet bëghishlaydighan sözliridur. Ular Yaratquchi Xuda we uning qudretlik ishlirini biz insanlargha yorutup bëridu. Biz bu munajatlarning sizni rohlandurup, Xudagha chin qelbingiz we Xuda körsetken heqiqet boyiche ibadet qilishingizgha tilekdashmiz. Mëhir-shepqetlik Xuda özini sizge ayan qilghay. |
||
